بهینه کردن پارامترهای طراحی و مدیریت آبیاری نواری: مطالعۀ موردی شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر

در بسیاری از کشورهای جهان، آبیاری سطحی یکی از مهم ­ترین روش ­های آبیاری اراضی فاریاب است و  بیش از 90 درصد اراضی فاریاب هنوز با روش­ های سطحی آبیاری می­شوند. تعیین ابعاد بهینۀ قطعات آبیاری و سایر عوامل طراحی و مدیریت آبیاری، شامل شیب، دبی ورودی و مدت زمان آبیاری نقش زیادی در افزایش راندمان کاربرد آبیاری و کاهش هزینه­ های بهره برداری و تولید دارد. این پژوهش با هدف تعیین ابعاد و پارامتر­های طراحی و مدیریت بهینه قطعات آبیاری نواری (با انتهای بسته) و برای نیل به راندمان آبیاری بالا و ضریب یکنواختی توزیع آب مناسب در اراضی پروژۀ شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر اجرا شد که از واحد­های مطالعاتی و اجرایی طرح 550 هزار هکتاری احیای دشت­ های خوزستان و ایلام (در استان خوزستان) به­ شمار می­ آید. با استفاده از اندازه گیری­ های پیشروی- پسروی آب در طول نوار و کاربرد مدل جامع آبیاری سطحی winsrfr3.1  پارامتر­های معادلۀ نفوذ آب در خاک تعیین و مدل مذکور واسنجی شد. با استفاده از بخش بهینه سازی مدل، ترکیب های مختلفی از ابعاد قطعات آبیاری و سایر پارامتر­های طراحی و مدیریت آبیاری نواری (برای رژیم جریان انتها بسته) ارائه شد. بر اساس نتایج به ­دست آمده، گزینۀ عرض نوار 7 متر و طول نوار 200 متر با شیب 0/0005 تا 0/001 برای همۀ دبی­ های ورودی (20-10 لیتر در ثانیه) و عمق­ های خالص آبیاری (90- 50 میلی­ متر) از نظر راندمان کاربرد و یکنواختی توزیع آب گزینه مناسب و ایده آلی است. گزینۀ طراحی طول نوار 100 متر و شیب طولی نوار برابر 0/0005 برای تمامی ترکیب های عرض های نوار (12-4 متر)، عمق های خالص آبیاری (90-50 میلی­متر) و دبی­ های آبیاری (20-10 لیتر در ثانیه) راندمان آبیاری بالایی را نسبت به سایر گزینه ها فراهم می­ کند. طول نوار 300 متر و بالاتر در حالت کاربرد دبی­ های کم تا متوسط (تا 20 لیتر در ثانیه) برای تمامی مقادیرگزینه های شیب نوار، عرض نوار، و عمق خالص آبیاری به دلیل راندمان بسیار کم یا تکمیل نشدن فاز پیشروی جریان، توصیه نمی­ شود. در مجموع، در شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر اگر ابعاد قطعات به همراه سایر پارامتر­های طراحی و مدیریت آبیاری شامل دبی و مدت زمان آبیاری به طور مناسب انتخاب شود، با روش آبیاری سطحی نواری حصول به راندمان های مناسب کاربرد آب در مزرعه حتی بالاتر از 70 درصد برای بسیاری از گزینه های طراحی ارائه شده در این پژوهش به راحتی امکان پذیر خواهد بود.